I Monitor svoju listu najboljih filmova ima, zahvaljujući našem filmskom kritičaru Marku Stojiljkoviću. On je odabrao deset naslova koji su na njega ostavili najbolji dojam, prva tri mjesta zauzimaju I, Daniel Blake, Elle i Tu dors Nicole. Također spominje i neke bisere koji su nam prošli ispod radara. Monitor
Sastavljanje liste najboljih filmova godine nije tako zabavan posao za sastavljača koji se mora voditi nekakvom objektivnošću i tek delimično dozvoliti svom ukusu i afinitetima da ga vode kroz taj proces. Neću tvrditi da sam potpuno objektivan i da me nisu ponele emocije, fascinacije, pa i hit trenutka, tako da ova lista, ma koliko se bavila ovogodišnjom filmskom produkcijom, govori i o meni kao sastavljaču. Ova godina na izmaku nije neka filmska godina koju ćemo pamtiti, ali nije ni bila užasna. Iako bi bilo nerealno očekivati 366 dobrih filmova, ipak se možemo zadovoljiti 10, 20 ili 50 filmova itekako vrednih pažnje. Dragim čitaocima želim srećne praznike i bolju filmsku Novu Godinu, a moj Top 10 bi izgledao ovako:
10. Fashionista, 2016, režija Simon Rumley
Igrom slučaja, ove godine je moda itekako bila u fokusu filmskog stvaralaštva. U konkurenciji izvikanog Refnovog The Neon Demon i perfektno stiliziranog trilera Nocturnal Animals modnog dizajnera Toma Forda, Rumleyevo delce lako može proći ispod radara, što bi bila šteta. U pitanju je odličan, zavodljiv miks studije ulične mode u hipsterskom Austinu, misterije, drame, priče o ovisnosti i lečenju. Predivno snimljen, ovaj spoj žanrovskog i art-filma je neverovatno seksi i o njemu ćemo još slušati u novoj godini, kako na žanrovskim, tako i u okviru noćnih programa na “redovnim” festivalima.
9. The Witch, 2015, režija Robert Eggers
O The Witch se govorilo kao o sasvim novom hororu na staru temu puritanstva i patnje velikog broja žena koje su pale žrtvom takvog patrijarhata, i to sa dobrim razlogom. Robert Eggers, po vokaciji scenograf, svoj rediteljski prvenac, komorni istorijski horor, snimio je sa izuzetnim osećajem za detalj, ne samo u vizuelnom smislu, nego i u jezičkom, koristeći engleski jezik iz XVII stoleća, na taj način potpuno uverljivo kreirajući paradigmu u kojoj iz šume vrebaju monstrumi i veštice, a Bog kažnjava svaku nepokorsnost. Otvoreni kraj je pomalo sporan za konačni utisak o filmu, ali se o njemu može razglabati danima.
8. The End of the Tour, 2015, režija James Ponsoldt
Neću kriti, filmovi o umetnicima, naročito piscima su mi zanimljivi sami po sebi. A kada takav film snimi jedan od najagilnijih američkih indie filmaša James Ponsoldt i kada su pisci u priči velikan David Foster Wallace i solidni novinar sa literarnim ambicijama David Lipsky, onda to za mene predstavlja pravu poslasticu. Ukoliko je dijalog dobro napisan (a jeste), a teme pravilno izabrane i “in character” za likove pisaca (a jesu), onda mogu gledati film o njima kako sede za stolom i razgovaraju. Ponsoldt u svom pristupu nije radikalan kao Louis Malle sa svojim remek-delom My Dinner With André, pa The End of the Tour neće završiti u filmskim antologijama. Opet, na godišnjoj top-listi svakako ima sačuvano mesto.
7. Disorder, 2015, režija Alice Winocour
Žene se retko kada hvataju “muških” žanrova, kao što je to triler, pa su pojave poput Kathryn Bigelow i retke i divljenja vredne. Nakon režije kostimirane drame Augustine i scenarija za kalkulantski Mustang, Alice Winocour je napravila rez u karijeri i ušla u to probrano društvo ozbiljnih žanrosvskih autorica. Kao i Kathryn Bigelow, ona od muškarca u centru zbivanja traži da bude ranjiv, izgubljen i autodestruktivan, da bude heroj iz ličnih pobuda i deluzija i da čezne za normalnošću. U tome ima veliku pomoć u vidu Matthiasa Schoenaertsa, jednog od najboljih i najkompletnijih evropskih glumaca mlađe-srednje generacije koji svog vojnika sa PTSP-om iz Afganistana koji tezgari kao zaštitar kod “kontroverznog biznismena” i zaljubljuje se u njegovu ženu igra apsolutno sjajno. U drugim okolnostima, Disorder bi bio okrenut na kliše, ali ovde to nije slučaj: ovde je suština upravo njegova sjebanost, što celu unutarnju dramu čini autentičnom.
6. American Honey, 2016, režija Andrea Arnold
Kao što već napisah u članku za Monitor, Andrea Arnold, njene pažljive opservacije i film American Honey koji je na osnovu njih nastao su mi otvorili oči i rezignaciju povodom Trumpove izborne pobede zamenili dubljim razumevanjem za psihologiju očaja, nervoze i autodestrukcije. Kako bi se inače film u kojem u skoro tri sata gledamo grozne, besciljne omladince koji lutaju pustopoljinama, ušljivim motelima i prašnjavim gradićima američkog Srednjeg Zapada zavredio bilo čiju pažnju? Ne, Trump nije izvor zla, teško da je i njegova jedina posledica ili da se o nekom konkretnom zlu tu radi. Suština je svet koji nestaje, pa želi otići sa praskom i ljudi bez šansi izdeljeni na grupice i dočekani sa patroniziranjem i cinizmom.
5. The Big Short, 2015, režija Adam McKay
Ono što dolazi na naplatu u American Honey svoj početak ima najkasnije u velikoj ekonomskoj krizi 2008. godine u kojoj su najviše stradali najsiromašniji, a prvi se izvukli, i to uz obilatu državnu pomoć, najbogatiji i oni koji su za nju odgovorni. O tom periodu, odnosno događajima koji su mu prethodili, govori The Big Short. I to izuzetno zanimljivo i pitko, kroz žanrovsku odrednicu crnohumorne doku-drame i postupak “hyperlinka” koji nam priču priča sa četiri različite “zainteresirane” strane, razbacuje se sa ekonomskim terminima i jednostavnim rečima slavnih ličnosti u cameo-ulogama nam objašnjava suštinu prevare ugrađene u temelje sistema. Kako stvari stoje, možda nam to nije poslednja velika kriza u životu, naročito ako iz nje nismo ništa naučili.
4. Neruda, 2016, režija Pablo Larrain
Nije tajna da je Pablo Larrain trenutno najveće ime južnoameričke kinematografije i da su njegove autorske metode, kao i ideje, prilično inovativne. Njegova tema je njegova zemlja, Čile, te događaji s ruba istorije natopljene krvlju. Nakon eksperimenta sa mockumentary pristupom (No!) i komornim trilerom heretičkog stava prema “novoj” crkvi (El Club), Neruda je Larrainov najradikalniji upliv u filmsku naraciju. Umesto hagiografije levičarskog pesnika, mi vidimo njegovu buržoasku hipokriziju i navike, dok sa druge strane imamo polu-fikcijskog naratora, inspektora koji pokušava da ga uhapsi i njegova desničarska razmišljanja. Dvojica muškaraca se upuštaju u igru mačke i miša, ali nije najjasnije ko tu koga lovi i čija je to priča zapravo, pošto sve deluje kao krimić koji bi Neruda čitao iz zabave i napisao iz zezanja. Meta-film je upravo dobio novu dimenziju.
3. Tu dors Nicole, 2014, režija Stephane Lafleur
Nicole ima 22 godine i ona i brat dele praznu kuću koju su im roditelji ostavili preko leta. Vruće je. Njihov život je u leru. A ma koliko Nicole spavala kroz svoj život metaforički, nju fizički muči nesanica. Festivalski film bez radnje, reći će neki. Ali apsolutno predivan, dodajem ja. Predivno snimljen (na traci i u crno-beloj tehnici) i odglumljen, sa u suštini pristojnim i prijatnjim ljudima za likove i večitim temama produženog odrastanja, lutanja i magnovenja jedne mlade osobe i životu kakav on zapravo jeste.
2. Elle, 2016, režija Paul Verhoeven
Film bez mane i slabog mesta, briljantno napisan, režiran i odglumljen. Isabelle Huppert u životnoj formi i sa potpunom slobodom u tumačenju svog lika, beskrupulozne poslovne žene Michelle koja se sa svojim silovateljem upušta u psihološku igru. Elle je vrlo značajan film za “female empowerment” zato što ženi ne prepušta ulogu pasivne žrtve, ali ni bezumne osvetnice. Verhoeven usput uspeva da potkači i buržoaski moral i malograđanštinu i beskrupulozni svet biznisa i kompjuterske igrice i ljudsku tupost. Elle je slojevit film koji prosto traži ponovno gledanje.
1. I, Daniel Blake, 2016, režija Ken Loach
Za razliku od Elle, Loachov film nije bez mane. Vrlo dobro se osećaju godine njegovog autora, a to se ogleda kroz manirizme kojih se po svaku cenu drži. Glumci, čak i kada su profesionalni, imaju vrlo malo iskustva na filmu i svaka scena se otvara sa kadrom iz daljine snimljenim teleobjektivom. Loach nam, s druge strane, nudi čistu snagu ljudskosti i angažmana u priči o radniku koji se nakon srčanog udara nađe usred birokratskog košmara u kojem se institucije trude da on postane problem nekog drugog. Naslovni junak će se moći pouzdati jedino u prijateljstvo sa samohranom majkom koja se nalazi u još zapletenijoj poziciji. I, Daniel Blake ultimativni je vapaj protiv razgradnje socijalne države, a poslednja rečenica izgovorena u filmu bi morala postati protestni poklič, jer svi smo mi Daniel Blake.
Još neki naslovi na koje valja obratiti pažnju bez nekog naročitog reda:
Aquarius, kao dokaz da filmski kritičar i teoretičar može postati filmski stvaralac ako ima dovoljno strasti za temu, kao što je to slučaj sa Kleberom Mendonçom Filhom i temom stanovanja.
Lao Shi, kao pogled u modernu, korumpiranu Kinu i sudbinu pristojnog čoveka tamo.
The Nice Guys, kao akciona komedija godine i vrhunska zabava.
S one strane, kao najbolji hrvatski film godine.
The Invitation, kao indie-horor polaganog tempa i opojne atmosfere režiran nežnom ženskom rukom.
45 Years, kao ljubavna priča koja ne broji godine.
Anomalisa, kao animirani film izuzetno visokih filozofskih ambicija.
James White, kao izrazito dobro napisana i odglumljena studija tuge i besciljnosti.
The Fits, kao američko arthouse iznenađenje, vrlo dubokim pogledima u socijalni pejzaž, odrastanje i buđenje spolnosti sa nekim neočekivanim natprirodnim elementima.
The Meddler, kao jedan od onih sjajnih “feel-good” filmova i glumačka bravura Susan Sarandon.
Wiener-Dog, kao crnohumorna studija ljudskog društva iz perspektive jednog psa.
Nocturnal Animals, kao apsolutni trijumf stila, a da od toga ne pati priča, pažljivo složeni “hyperlink” na tri nivoa u kojem se prepliću stvarnost i fikcija, filmska poslastica idealna za večernje uživanje.
Dead Slow Ahead, kao sjajno režirani dokumentarac čija atmosfera graniči s arthouse hororom i izvlači maksimum iz okruženja teretnog broda.
Filmski kritičar Marko Stojiljković porijeklom je iz Beograda, a živi i radi u Sloveniji. Pratite ga i na blogu Film na dan i Twitteru.